Sloep`s Jamfabriek - de enige van Friesland
Johannes Sloep ( 1874-1962) is als hovenierszoon opgegroeid met het kweken van fruit. Hij zag het echter niet zitten om ook als hovenier te gaan werken. Hij zag meer een toekomst in het verwerken van het fruit. In het schuurtje achter het huis maakte hij vooral vruchtensappen en limonades.
Direct na zijn huwelijksdag, 17-9-1896 welke datum hij later ook beschouwde als oprichtingsdatum van zijn bedrijf, ging hij al op de fiets de provincie door op zoek naar afnemers. De moed zakte hem af en toe in de schoenen maar van opgeven was geen sprake. Uiteindelijk lukte het om afnemers te vinden.
De eerste drie maanden produceerde hij o.a. Sportlimonade "Leemonkwast". Eerst op een kleine potkachel. Later in een geëmailleerde kookpot van 50 liter.
Kort daarna begon hij met de productie van alcoholvrije likeuren (als eerste en vermoedelijk enige in Friesland). Het was daarvoor een gunstige periode, in een periode van alcoholbestrijding.
De ontwikkeling van de producten ging met vallen en opstaan. In de eerste jaren werden er vooral limonades, alcoholvrije likeuren en vruchtensappen geproduceerd. Ook werd een machientje aangeschaft voor productie van gazeuse- of wel koolzuurhoudende dranken. Dat hij alcoholvrije likeuren kon produceren was heel bijzonder zelfs uniek. Dat werd onmogelijk geacht.
In de beginjaren reisde hij veel met zijn handelsvriend Polak uit Wildervank. Dat was een bedreven koopman en Sloep leerde van hem het handelsvak. Hij leerde ook de wereld kennen en kwam tot de conclusie dat St. Annaparochie te veel geïsoleerd lag. Toen er orders voor vele vaten (fusten) alcoholvrije likeur kwamen was verzending vanuit Leeuwarden beter.
In 1899-1900 ontstonden de plannen voor de bouw van een nieuwe fabriek in Leeuwarden.
Inmiddels was productie al van het woonhuis Oosteinde gegaan naar zijn “fabriek” aan de “grote reed”. Daar was iets primitiefs gebouwd en ingericht, waar gestookt kon worden en een bergruimte was voor fusten en flessen.
De bouw van een nieuwe fabriek werd afgeraden en geadviseerd eerst iets te huren.
In mei 1900 werd een herenhuis met pakhuis gehuurd bij de 2e kanaalbrug Emmakade N.Z te Leeuwarden en werd de productie daar naartoe verplaatst. Dit tot spijt van de vervoerders in St. Annaparochie die hun vervoersinkomsten zagen dalen.
In 1901-1902 werd voor het eerst geprobeerd jam de produceren. De eerste proeven waren een mislukking maar de “jam” werd toch verkocht onder de naam “Paradijsjam”. Maar al snel kwam het proces van jam maken onder de knie.
In de herfst van 1904 werd besloten tot nieuwbouw van een Heerenhuis met kelder en pakhuis aan het Oranje-Nassaupark. Het bedrijf werd daar voortgezet, toen nog onder de naam De Bessentuin.
In 1917 werd besloten tot wederom nieuwbouw van een fabriek in Leeuwarden echter de terreinen waren schrikbarend duur geworden. Spoor, tram en auto’s hadden meer hun intrede gedaan, ook in St. Annaparochie. Overwogen werd om weer terug te keren naar St. Annaparochie.
Het oog viel op de Boschhof ( ’t Bosch) . Voor het bouwterrein behoefde geen cent te worden uitgegeven, het was bij publieke verkoping al in 1905 aangekocht. Door architect Feddema werden verschillende tekening gemaakt en uiteindelijk werd besloten alles gelijkvloers te houden. Toen de fabrieksschoorsteen verrees voelde Sloep een bepaalde sensatie. Nu had hij een echte fabriek. De fabriek werd voortgezet onder de naam Fa. Joh’s Sloep Vruchtenconservenfabriek, handelsnaam Stoom - Vruchtensappen - Jamfabriek Joh’s Sloep.
In 1935 werd het kantoor omgebouwd tot woonhuis met verdieping.
In 1913 was ook al het Achterhof (waar nu de Beuckelaer staat) aangekocht. Deze kwekerijen vormden een mooi geheel met de fabriek.
De fabriek was de eerste Vruchtenconservenfabriek in Nederland en verwerkte massa’s fruit vanuit de omgeving en de Betuwe.
Het bedrijf heeft moeilijke en mooie tijden meegemaakt. De bessenteelt op Het Bildt liep sterk terug. Nieuwe soorten vruchtbomen hadden een veel groter opbrengst per ha. Maar dat vergde een grote investering. Ook de gebouwen hadden veel achterstallig onderhoud en de stoomketels zouden een nieuwe inspectie niet meer overleven. De gemeente had interesse om het Achterhof te kopen om daar een bejaardentehuis te bouwen (De Beuckelaer).
De toenmalige eigenaar van het bedrijf, Gerrit Sloep, besloot dan ook het bedrijf te beëindigen.
De gebouwen en de grond werden in 1961 verkocht aan de autosloperij van Katsma. De schoorsteen is pas in 1998 neergehaald.
Kleinzoon Johannes Gerrits Sloep heeft in 2020 de geschiedenis beschreven in het boekwerkje “De 65 jarige geschiedenis van één van de eerste jamfabrieken in Nederland Fa. Johs. Sloep St. Annaparochie 1896-1961”. Het is te lenen bij de bibliotheek in St. Annaparochie.
Bronnen:
- - Bovengenoemd boekwerkje
- - Krantartikelen-/berichten
-
